Thiết kế vườn nhật bắt nguồn từ đâu?

Hãy tưởng tượng bạn đang lạc vào một thế giới yên bình, nơi mà thời gian như ngừng trôi. Xung quanh bạn là những tảng đá cổ kính, những cây tùng lá kim xanh mướt và tiếng róc rách của dòng suối nhỏ.

Đó chính là vẻ đẹp của một khu vườn Nhật Bản.

Nguồn gốc và ý nghĩa của vườn Nhật

Nguồn gốc hình thành

Vườn Nhật có nguồn gốc từ thời kỳ Asuka, khi người Nhật tiếp thu những kiến thức về làm vườn từ Trung Quốc. Tuy nhiên, dưới ảnh hưởng sâu sắc của Phật giáo và Thần đạo, vườn Nhật đã phát triển theo một hướng riêng, mang đậm nét đặc trưng của văn hóa Nhật Bản.

• Ảnh hưởng của Phật giáo: Phật giáo đã mang đến cho vườn Nhật những giá trị về sự tĩnh lặng, thiền định và sự hòa hợp giữa con người và thiên nhiên.
• Ảnh hưởng của Thần đạo: Thần đạo coi mọi vật trong tự nhiên đều có linh hồn, vì vậy vườn Nhật được thiết kế để tôn trọng và kết nối với thiên nhiên.

Ý nghĩa của vườn Nhật

Vườn Nhật không chỉ đơn thuần là một không gian xanh mà còn mang nhiều ý nghĩa sâu sắc về văn hóa và triết lý sống của người Nhật.

• Tâm linh và thiền định: Vườn Nhật là nơi để con người tìm kiếm sự tĩnh lặng, thư giãn và thiền định. Qua việc ngắm nhìn và chăm sóc vườn, con người có thể tìm thấy sự cân bằng trong tâm hồn.
• Biểu tượng của vũ trụ: Vườn Nhật được coi như một mô hình thu nhỏ của vũ trụ, với đá tượng trưng cho núi, cát tượng trưng cho biển, nước tượng trưng cho sông hồ.
• Sự hoàn hảo trong đơn giản: Vườn Nhật đề cao vẻ đẹp của sự đơn giản, tự nhiên. Mỗi yếu tố trong vườn đều có ý nghĩa và được sắp xếp một cách tỉ mỉ để tạo nên một tổng thể hài hòa.
• Sự trôi chảy của thời gian: Vườn Nhật luôn thay đổi theo mùa, theo thời gian. Điều này giúp con người nhận thức rõ hơn về sự trôi chảy của cuộc sống.

Các loại vườn Nhật phổ biến

• Vườn khô (Karesansui): Loại vườn này sử dụng cát, sỏi và đá để mô phỏng cảnh quan thiên nhiên. Vườn khô thường được thiết kế trong các ngôi chùa và đền thờ.
• Vườn tách trà (Chashitsu): Vườn tách trà là không gian nhỏ, được thiết kế để phục vụ cho các buổi lễ uống trà. Vườn thường có một hồ nước nhỏ, cầu gỗ và cây cối được tỉa tót cẩn thận.
• Vườn đi dạo (Kaiyu-shiki teien): Đây là loại vườn lớn, được thiết kế để người ta có thể đi dạo và khám phá. Vườn đi dạo thường có nhiều góc nhìn khác nhau và tạo ra cảm giác bất ngờ cho người xem.

Các yếu tố cấu thành nên một khu vườn Nhật

1. Đá (石, Ishi)

• Ý nghĩa: Đá trong vườn Nhật tượng trưng cho núi non, đại diện cho sự vĩnh cửu và sức mạnh của tự nhiên.
• Cách sử dụng: Đá được lựa chọn kỹ lưỡng về hình dáng, kích thước và màu sắc, sau đó được sắp xếp một cách có chủ ý để tạo nên những tiểu cảnh độc đáo. Đá có thể được đặt đơn lẻ hoặc xếp thành nhóm để tạo ra cảm giác chuyển động hoặc tĩnh lặng.
• Loại đá: Đá cuội, đá tảng, đá sông… mỗi loại đều mang đến một vẻ đẹp và ý nghĩa khác nhau.

2. Nước (水, Mizu)

• Ý nghĩa: Nước tượng trưng cho sự sống, sự thay đổi và sự tuần hoàn của tự nhiên.
• Cách sử dụng: Nước có thể được thể hiện dưới nhiều hình thức như hồ, suối, thác nước, ao… Tạo ra âm thanh của nước chảy róc rách giúp tăng thêm sự thư thái và tĩnh lặng cho không gian.
• Ý nghĩa phong thủy: Nước cũng mang ý nghĩa phong thủy, giúp cân bằng năng lượng và mang lại may mắn.

3. Cây cối (木, Ki)

• Ý nghĩa: Cây cối tượng trưng cho sự sống, sự phát triển và sự thay đổi theo mùa.
• Loại cây: Tùng, bách, trúc, mai chiếu thủy là những loại cây thường được sử dụng trong vườn Nhật. Mỗi loại cây đều mang một ý nghĩa riêng và phù hợp với từng phong cách vườn.
• Cách trồng: Cây được trồng theo nhóm hoặc đơn lẻ, tạo ra những đường nét mềm mại, uyển chuyển.

4. Cát và sỏi (砂, Suna)

• Ý nghĩa: Cát và sỏi tượng trưng cho biển, đại dương và thời gian trôi qua.
• Cách sử dụng: Cát và sỏi thường được dùng để tạo nên những bãi biển thu nhỏ, những con đường uốn lượn hoặc những hình vẽ trừu tượng.
• Vườn khô (Karesansui): Trong vườn khô, cát và sỏi được sử dụng để tạo ra những cảnh quan thiên nhiên thu nhỏ, nơi mà nước được tượng trưng bằng những lớp sỏi cào.

5. Cầu (橋, Hashi)

• Ý nghĩa: Cầu tượng trưng cho sự kết nối giữa các yếu tố trong vườn, giữa con người và thiên nhiên.
• Chất liệu: Cầu thường được làm bằng gỗ hoặc đá, thiết kế đơn giản và hài hòa với cảnh quan xung quanh.

6. Đèn đá (石灯籠, Isodouro)

• Ý nghĩa: Đèn đá không chỉ dùng để chiếu sáng mà còn là một vật trang trí mang ý nghĩa tâm linh.
• Chất liệu: Đèn đá thường được làm bằng đá, có nhiều hình dáng và kích thước khác nhau.

7. Rêu (苔, Koke)

• Ý nghĩa: Rêu tượng trưng cho sự tĩnh lặng, cổ kính và sự trôi chảy của thời gian.
• Cách sử dụng: Rêu thường được trồng trên đá, gốc cây hoặc các bề mặt ẩm ướt để tạo ra những mảng xanh tự nhiên.

Ngoài ra, các yếu tố khác như: hàng rào, cổng, tường, những vật dụng trang trí bằng gốm sứ cũng góp phần tạo nên vẻ đẹp độc đáo của vườn Nhật.

Nguyên tắc thiết kế vườn Nhật

Vườn Nhật không chỉ đơn thuần là một không gian xanh mà còn là một tác phẩm nghệ thuật, một biểu tượng của văn hóa và triết lý sống của người Nhật. Để tạo nên một khu vườn Nhật đẹp và ý nghĩa, người ta thường tuân theo những nguyên tắc thiết kế nhất định.

Các nguyên tắc cơ bản trong thiết kế vườn Nhật

1. Tỷ lệ và cân bằng (Wa):

   • Mọi yếu tố trong vườn đều được sắp xếp một cách tỉ mỉ để tạo nên sự hài hòa và cân bằng.
   • Việc bố trí đá, cây, nước… phải tuân theo một tỷ lệ nhất định để tạo cảm giác cân đối và ổn định.

2. Tự nhiên và nhân tạo (Shizen):

   • Kết hợp hài hòa giữa các yếu tố tự nhiên và nhân tạo.
   • Sử dụng các vật liệu tự nhiên như đá, gỗ, cát… để tạo ra một không gian gần gũi với thiên nhiên.
   • Đồng thời, các yếu tố nhân tạo như đèn đá, cầu gỗ… cũng được sử dụng để tạo điểm nhấn và phục vụ mục đích sử dụng.

3. Không gian và thời gian (Ma):

   • Tạo ra những không gian khác nhau để trải nghiệm sự chuyển đổi của thời gian.
   • Ví dụ: Một con đường nhỏ dẫn đến một góc khuất, một chiếc cầu bắc qua một hồ nước nhỏ…
   • Sự thay đổi của ánh sáng, màu sắc của cây lá theo mùa cũng tạo nên sự thú vị cho người thưởng lãm.

4. Tinh thần thiền (Zen):

   • Tạo ra một không gian yên tĩnh, giúp con người thư giãn và tìm lại sự cân bằng.
   • Sử dụng các yếu tố như tiếng nước chảy, gió thổi qua lá cây, ánh sáng dịu nhẹ để tạo ra một không gian thiền định.

5. Tối giản (Soku):

   • Lựa chọn và sắp xếp các yếu tố một cách tối giản, loại bỏ những chi tiết rườm rà.
   • Sự đơn giản giúp tập trung sự chú ý vào vẻ đẹp tự nhiên của từng yếu tố.

Các yếu tố khác cần lưu ý

• Cảnh quan vay mượn: Tận dụng cảnh quan xung quanh để tạo ra một không gian mở rộng hơn.
• Sự bất đối xứng có chủ đích: Tạo ra sự thú vị và tự nhiên hơn so với sự đối xứng hoàn hảo.
• Con đường dạo: Tạo ra những con đường uốn lượn để khám phá từng góc khuất của vườn.
• Sự thay đổi theo mùa: Vườn Nhật luôn thay đổi theo từng mùa, mang đến những vẻ đẹp khác nhau.

Áp dụng nguyên tắc thiết kế vườn Nhật vào thực tế

Việc thiết kế một khu vườn Nhật đòi hỏi sự kiên nhẫn, tỉ mỉ và am hiểu sâu sắc về văn hóa Nhật Bản. Tuy nhiên, bạn hoàn toàn có thể tạo ra một góc nhỏ mang phong cách Nhật trong không gian sống của mình bằng cách:

• Lựa chọn cây cảnh: Tùng, bách, trúc, mai chiếu thủy… là những lựa chọn phổ biến.
• Sử dụng đá: Đặt một vài tảng đá tự nhiên trong vườn để tạo điểm nhấn.
• Tạo một hồ nước nhỏ: Dù là hồ cá Koi hay chỉ là một chiếc chậu nhỏ có nước cũng đủ để tạo ra âm thanh của nước chảy.
• Trồng rêu: Rêu giúp tạo ra một lớp phủ xanh tự nhiên và cổ kính.
• Sử dụng đèn đá: Đèn đá không chỉ chiếu sáng mà còn là một vật trang trí mang ý nghĩa tâm linh.

Kết Luận

Việc sở hữu một khu vườn Nhật không chỉ làm đẹp cho không gian sống mà còn mang đến nhiều lợi ích cho sức khỏe tinh thần. Đó là nơi để bạn thư giãn, sáng tạo và tìm thấy sự thanh thản trong tâm hồn.